نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشگاه شیراز
چکیده
مسألۀ خطای ادراکی، بهویژه در مواردی که ذهن بهواسطۀ سازوکارهای عادتپذیری و پیشانگاری مفهومی، در تفسیر دادههای حسی دچار اشتباه میشود، از مهمترین مباحث در معرفتشناسی تجربی و روانشناسی معاصر است. این مقاله با تمرکز بر نظریۀ بازنماییگرایانۀ ادراک (Representationalism) در دستگاه فلسفی جانلاک، نشان میدهد که فرایند دریافت حس همواره با فرایندهای تفسیری-مفهومی در هم تنیده است و ذهن، بهواسطۀ طرحوارههای ذهنی و سازوکارهای شرطیشده، ممکناست محمولاتی را بر موضوعاتی حمل کند که از نظر منطق صوری، فاقد ملاک تصور تام هستند، مسألهای که در منطق بهعنوان حمل سابق بر تصور شناختهمیشود. با تطبیق این رویکرد لاک با تلقی عرفانی مولوی از عادت به مثابۀ حجابی معرفتستیز که در حکایت روستایی و گاو به صراحت ذکر شدهاست، نشان داده میشود که عادت نهتنها مانعی شناختی بلکه آفتی وجودشناختی در فرایند دیدن حقیقت است. در دستگاه عرفانی مولوی، رفع حجاب ادراک مستلزم ترک تلقیهای مسبوق به تجربه و ورود به ساحت شهود بیواسطه است که تنها در بستر حیرت، حضور و فنای ذهنی حاصل میشود. این مقاله بر آن است تا با تلفیق سه ساحت فلسفی، منطقی و عرفانی، تبیینی جامع از ماهیت و سازوکارهای خطای ادراکی ارائه دهد و امکان بازاندیشی در نسبت بین تجربه، ایده و واقعیت را فراهم سازد.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Reading Rumi’s Tale of the Peasant and the Cow through John Locke’s Philosophy of Empiricism
نویسنده [English]
- hossein taheri
shiraz university
چکیده [English]
The phenomenon of perceptual error-especially in instances where the mind, due to habituated cognitive schemas and anticipatory conceptualization, misinterprets sensory input-constitutes a central problem in empiricist epistemology and contemporary cognitive psychology. Drawing upon John Locke’s representational theory of perception, this paper argues that sensory experience is inseparably entangled with interpretive-cognitive processes. The mind, influenced by internalized patterns and behavioural conditioning, may erroneously predicate qualities upon subjects without a complete conceptual apprehension error classified in formal logic as predication before conception. By aligning Locke’s approach with Rumi’s mystical conception of habit as an epistemic veil_ as explicitly illustrated in the tale of the peasant and the cow_ it is demonstrated that habit is not merely a cognitive obstacle to the direct apprehension of truth. In Rumi’s framework, liberating perception from habitual prefiguration necessitates a suspension of preconceptions and return to unmediated spiritual receptivity_ achievable only through hayrat, hudur, and fana. This interdisciplinary inquiry seeks to synthesize logical, psychological, and mystical perspectives to offer a comprehensive model of perceptual fallibility, thus enabling a deeper reconsideration of the relation between experience, idea, and reality.
کلیدواژهها [English]
- Perceptual Error
- Mental Habit
- John Locke’s Theory of Perception
- Cognitive Schema
- Mawlana Jala Al-din Rumi
- Mystical Veil
)