نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محسن ساربان نژاد ¹
• مرضیه پیراوی ونک ²

¹ دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکدۀ هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

² استاد گروه فلسفۀ هنر، دانشکدۀ پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

مقالۀ حاضر با رویکردی بینامتنیِ تطبیقی به تحلیل رمان در جست‌وجوی زمان از‌دست‌رفته نوشتۀ مارسل پروست و سریال آلمانی تاریک می‌پردازد. پرسش محوری این پژوهش چگونگیِ صورت‌بندیِ زمان چگونه در قالب روایت، حافظه و تجربه‌های زیسته و نسبت آن با هویت و اختیار انسانی است. روش تحقیق به‌کاررفته در این مقاله، توصیفی ـ تحلیلی است و اطلاعات لازم به‌صورت کتابخانه‌ای و اسنادی گردآوری شده است. در چارچوب نظری پژوهش، از مفاهیم برگسون دربارۀ «دوام زیسته»، تأملات دلوز پیرامون «تکرار و تفاوت»، و نظریۀ روایت ریکور بهره گرفته شده است. تحلیل تطبیقی نشان می‌دهد که در جهان پروست، حافظۀ غیرارادی و تجربه‌های حسی، گذشته را به اکنون بازمی‌آورند و بدین‌سان روایت به ابزاری برای آفرینش معنای تازه بدل می‌شود. در جهان تاریک نیز، ساختارهای حلقه‌وار علیت و خاطراتی که گاه به آینده تعلق دارند، بازنمایانندۀ گسیختگی علیت خطی و پیدایش نوعی «حافظۀ زمانی» هستند. هر دو اثر با تکیه بر سازوکار تکرار، هویت سوژه را به‌صورت فرایندی سیال و روایی نشان می‌دهند؛ هویتی که در دل جبر زمانی شکل می‌گیرد اما امکان خلاقیت و اختیار را نیز حفظ می‌کند. بدین‌ترتیب، هر دو متن تصویری از انسان معاصر ارائه می‌دهند که در آن، زمان نه بیرون از او، بلکه در متن تجربه و روایت زیستۀ او حضور دارد.

کلیدواژه‌ها

• زمان زیسته
• حافظه
• روایت
• در جستجوی زمان از دست رفته
• تاریک

عنوان مقاله [English]

Lived Time, Narrative Memory: An Analysis of the Common Philosophical-Literary Horizons of the Dark TV Series and the Novel In Search of Lost Time

نویسندگان [English]

• Mohsen Sarebannejad ¹
• Marzieh Piravi Vanak ²

¹ Ph.D. Candidate, Advanced Art Studies, College of Fine Arts, University of Tehran

² Full Professor, Philosophy of Art, Faculty of Research Excellence in Art and Entrepreneurship, Art University of Isfahan

چکیده [English]

This article adopts an intertextual and comparative approach to analyze Marcel Proust’s novel In Search of Lost Time alongside the German series Dark. The central inquiry of the study concerns the ways in which time is configured through narrative, memory, and lived experience, and how these configurations relate to human identity and agency. The research method is descriptive – analytical, with data gathered through library and documentary sources. The theoretical framework draws on Bergson’s notion of “lived duration,” Deleuze’s reflections on “difference and repetition,” and Ricoeur’s theory of narrative. The comparative analysis demonstrates that in Proust’s world, involuntary memory and sensory experience reanimate the past in the present, turning narrative into a vehicle for the creation of new meaning. In Dark, by contrast, cyclical structures of causality and memories that at times belong to the future expose the rupture of linear causality and give rise to a distinctive form of “temporal memory.” Both works highlight the role of repetition in shaping identity as a fluid, narrative process—an identity formed within temporal determinism yet still retaining the possibility of creativity and freedom. Ultimately, the two texts converge in presenting an image of modern humanity in which time is not external to the individual but emerges within the very fabric of lived experience and narrative.

کلیدواژه‌ها [English]

• lived time
• memory
• narrative
• In Search of Lost Time
• Dark