نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه آموزش زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665، تهران، ایران.
چکیده
مفهوم «زمان تاریخی» یکی از بنیادیترین مفاهیم، در فلسفهی تاریخ، به شمار میرود که در آثار فیلسوفانی چون گئورگ ویلهلم فریدریش هگل، بهصورت نظاممند و دیالکتیکی، تبیین شده است. از سوی دیگر، در سنّت تاریخنگاری فارسی، تاریخ بیهقی، بهعنوان نمونهای برجسته از روایتپردازیتاریخی، دارای ساختارهایی پیچیده و تأمّلبرانگیز، در برخورد با زمان است. این مقاله، در پی آن است تا از منظری تطبیقی، ساختار زمانی و شیوهی روایت در تاریخ بیهقی را، با مفهوم زمان تاریخی، در فلسفهی هگل، مقایسه و تحلیل کند. هدف این پژوهش، شناسایی و تحلیل شباهتها و تفاوتهای مفهومی و ساختاری، میان زمان دیالکتیکی، در فلسفهی هگل و زمان روایی، در تاریخ بیهقی است. همچنین، تلاش شده است تا نقش روایت، علّیّت تاریخی و خودآگاهی، در بازنمایی زمان، موردتوجّه، قرار گیرد. روش پژوهش، کیفی و تحلیلیـتطبیقی است که با تحلیل متنی و بررسی موردی بخشهایی از تاریخ بیهقی(نظیر داستان حسنک، مرگ مسعود و روایت احمد حسن میمندی و بونصر مشکان) صورت گرفته است. منابع هگلی، با تکیهبر درس گفتارهایی در فلسفهی تاریخ، مبنای نظری بودهاند. یافتهها نشان میدهد که هرچند، بیهقی؛ در چارچوب فلسفهی نظاممند نمینویسد، اما روایتهای او، واجد ساختار زمانی علّی، پیشرونده و تأمّلی است که با درک هگلی از زمان تاریخی، قرابت دارد. او، با استفاده از بازگشت به گذشته، پیشآگاهی از آینده، قضاوت اخلاقی و ساختار دیالکتیکی تضادها، تاریخ را، نهصرفاً بهعنوان ثبت وقایع، بلکه بهمثابه عرصهی شکلگیری معنا و آگاهی، بازنمایی میکند و نشان میدهد که روایت تاریخی، در سنّت فارسی نیز، قابلیّت تحلیل در چارچوب مفاهیم مدرن فلسفه
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Historical Time of Hegel’s and the Dialectical Reflection of Events in Bayhaqi’s History
نویسنده [English]
- Mohammadamin Ehsani estahbanati
Assistant Professor in Department of Persian Language and Literature Education, Farhangian University, P.O 14665-889 , Tehran, Iran.
چکیده [English]
The concept of “historical time” is one of the most fundamental concepts in the philosophy of history, which has been systematically and dialectically explained in the works of philosophers such as Georg Wilhelm Friedrich Hegel. On the other hand, in the tradition of Persian historiography, Bayhaqi’s History, as an outstanding example of historical narrative, has complex and thought-provoking structures in its dealing with time. This article seeks to compare and analyze, from a comparative perspective, the temporal structure and narrative style in Bayhaqi’s History with the concept of historical time in Hegel’s philosophy. The aim of this research is to identify and analyze the conceptual and structural similarities and differences between dialectical time in Hegel’s philosophy and narrative time in Bayhaqi’s History. Also, an attempt has been made to consider the role of narrative, historical causality, and self-awareness in the representation of time. The research method is qualitative and analytical-comparative, which is based on textual analysis and case studies of parts of Bayhaqi's history (such as the story of Hasanak, the death of Masoud, and the narrative of Ahmad Hassan Maimandi and Bu Nasr Mushkan). Hegelian sources, relying on lectures on the philosophy of history, have been the theoretical basis. The findings show that although Bayhaqi does not write within the framework of systematic philosophy, his narratives have a causal, progressive, and reflective temporal structure that is close to the Hegelian understanding of historical time. By using return to the past, foreknowledge of the future, moral judgment, and the dialectical structure of contradictions, he represents history not simply as a record of events, but as an arena for the formation of meaning and consciousness, and shows that historical narrative, in the Persian tradition, is also capable of analysis within the framework of modern concepts of the philosophy of history.
کلیدواژهها [English]
- Historical time
- Hegel's philosophy
- Bayhaqi's history
- dialectics of events
- Persian literature
)