نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی صفی پور ¹
• اعظم صفی پور ²

¹ عضو هیئت علمی رشته ایران‌شناسی، گروه جغرافیا، گردشگری و ایران‌شناسی، دانشگاه گیلان

² دکتری پژوهش هنر

چکیده

در دیباچه‌ی شاهنامه فردوسی بخشی به نام «گفتار اندر آفرینش آفتاب و ماه» آمده است که ابیات آن در توصیف خورشید و ماه است. این ابیات و شیوه چیدمان آن‌ها در نگاه نخست چنین به نظر می‌رسد که با ابیات پیش از خود تناسب معنایی ندارد، به گونه‌ای که برای برخی چنین برداشتی پیش آمده که این بخش افزوده بر شاهنامه است. این پژوهش به روش تحلیلی – توصیفی است و گاه برای درک بهتر از نشانه شناسی و نماد شناسی بهره برده است تا ابعاد پیچیده متنی به ظاهر ساده را نشان دهد. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد محتوای این ابیات به گونه‌ای نمادین بازتاب دهنده باورها، جهان بینی و نگرش فلسفی و اساطیری ایرانیان باستان است، یعنی رویارویی روشنایی با تاریکی و اهریمن و دیوان. اگر در داستان آفرینش متون کهن ایرانیان باستان نبرد اهورامزدا و اهریمن است در این ابیاتِ دیباچة شاهنامه بی‌آنکه نامی از آن‌ها برده شود، سراینده، به گونه‌ای هنرمندانه نمادهایی را به کار برده که بازگو کننده همان دیدگاههای اساطیری و فلسفی ایرانیان باستان است. بخشی از این دیدگاههای کهن در متون تاریخی ادبی دوره ایران اسلامی چه پیش از فردوسی چه پس از او بازتاب یافته است که به یاری آن‌ها می‌توان به مفاهیم به کار برده شده از سوی وی پی برد. از سویی این شیوه ستایش آفتاب و ماه با بحث فلسفی تقدم و تاخر روز و شب در نگرش ایرانیان باستان پیوند دارد که در متون هم‌عصر فردوسی نیز بازتاب یافته است.

کلیدواژه‌ها

• فردوسی
• شاهنامه
• آفرینش آفتاب و ماه
• طبری
• ابوریحان بیرونی. فلسفة آغاز روز

عنوان مقاله [English]

A Study of Ancient Perspectives on Day and Night in the Preface to the Shahnameh: “A Chapter on the Creation of the Sun and the Moon,” and Its Comparison with Other Texts

نویسندگان [English]

• ali safipour ¹
• Azam safipour ²

¹ Assistant Professor of Iranology, Department of Geography, Tourism and Iranology, University of Guilan, Rasht, Iran.

² PhD in Studies of Art

چکیده [English]

In the Shahnameh, there is a section titled "A Chapter on the Creation of the Sun and the Moon," in which the verses describe the sun and the moon. At first glance, these verses and their arrangement seem to have no clear connection with the verses that come before them, leading some to believe that this section may have been added later to the Shahnameh.
This research is analytical-descriptive in nature and occasionally uses semiotics and symbolism to explore the deeper dimensions of a seemingly simple text. The findings of this study show that the content of these verses symbolically reflects the beliefs, worldview, and philosophical and mythological perspectives of ancient Iranians; particularly the struggle between light and darkness, and good versus evil. Just as the creation stories in ancient Iranian texts portray a battle between Ahura Mazda and Ahriman, in these verses from the preface of the Shahnameh, without directly naming them, the poet artistically uses symbols that reflect the same mythological and philosophical ideas.
Some of these ancient beliefs have been echoed in historical and literary texts from the Islamic period of Iran, both before and after Ferdowsi. These references help us better understand the meanings behind the concepts he used. Furthermore, this style of praising the sun and the moon is connected to the philosophical discussion of the precedence and succession of day and night in the worldview of ancient Iranians; a theme that can also be seen in texts from Ferdowsi's era.

کلیدواژه‌ها [English]

• Ferdowsi
• Shahnameh
• Creation of the Sun and Moon
• Tabari
• Abu Raihan Biruni. Philosophy of the Beginning of the Day