نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• زهرا جمشیدی

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزورای

چکیده

شکایت از مردم روزگار، یکی از بن‌مایه‌ها و مفاهیم پر تکرار در شعر شاعران و کلام ادیبان است. این امر به دلایل مختلفی از جمله اعتراض‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مسائل شخصی است. شکواییه‌های موجود در کلام فلاسفه که دارای دیدگاهی خاص نسبت به دنیا و هستی هستند، از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. یکی از این فلاسفه، ملاصدرای شیرازی بنیان‌گذار حکمت متعالیه در فلسفۀ اسلامی است که علاوه‌بر فلسفه، در حوزۀ شعر و ادبیات نیز صاحب اثر است. مثنوی ملاصدرا یکی از آثار جذاب و ادبی اوست که با بهره‌گیری از شعر به بیان دیدگاه‌های فلسفی، انتقادی و اجتماعی خود پرداخته است. نگارنده در جستار پیش‌رو با بهره‌گیری از روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی به بررسی و تحلیل اجتماعیات بخش شکوه از ابناء عصر در مثنوی ملاصدرا پرداخته است. برایند تحقیق گویای آن است که ملاصدرا در این بخش که به صورت اختصاصی به شکوه و شکایت از مفاسد زمان خود پرداخته، بیش از هر مسئله‌ای به ریا و تظاهر تاخته و در این راه از ساقی‌نامه‌سرایی و ادبیات مغانه بهره گرفته است. بی‌حیایی و بی‌شرمی و بی‌وفایی و نامحرمی مردمان، ظلم و جور دوستان، برتری نادان بر دانا و بی‌اعتباری فضل و دانش از مهم‌ترین موضوعاتی است که در این شکواییه به آن پرداخته شده است. با تحلیل اجتماعی این مباحث می‌توان به این نتیجه رسید که عامل اساسی در دورۀ صفویه، پرداختن بیش از حد به ظواهر، سوءاستفاده از علم و عرفان، بها دادن به ظاهرسازی و فراموش کردن ارزش‌های واقعی در میان دربار و به‌تبع در میان جامعه است.

کلیدواژه‌ها

• ملاصدرا
• مثنوی ملاصدرا
• شکواییه‌سرایی
• تحلیل اجتماعی ادبیات

عنوان مقاله [English]

Social analysis of the section complaining about people of the time in Mulla Sadra's Masnavi

نویسنده [English]

• zahra jamshidi

Associate Professor of the Department of Persian Language and Literature at Hakim Sabzorai University

چکیده [English]

Complaining about the people of the time is one of the recurring themes and concepts in the poems of poets and writers. This is due to various reasons including political, social, cultural protests and personal issues. Considering the complaints raised in the poetry and prose of each period, we can reach a relative view of the cultural, political and social conditions of each period of history. In the meantime, the complaints in the words of sages and philosophers who have a special view of the world and existence are very important. In the next essay, the author has studied and analyzed the social section of the glory of the people of his time in MullaSadra'sMasnavi using the descriptive-analytical method. According to the research, it is clear that MullahSadra, which has specifically dealt with the glory and complaints of the corruptions of his time, has used hypocrisy and pretense more than any other issue, and in this way, he has taken advantage of the barman writing and lyrical literature. Shamelessness and disloyalty of people, cruelty of friends, supremacy of the ignorant over the wise and the discredit of grace and knowledge are some of the most important issues that have been addressed in this complaint. With the social analysis of these issues, we can come to the conclusion that the main factor in the Safavi period is excessive attention to appearances, misuse of science and mysticism, valuing appearances and forgetting the real values among the court and consequently among the society.

کلیدواژه‌ها [English]

• Mulla Sadra
• Mulla Sadra's Masnavi
• Shekvaiye Sarai
• Social analysis of literature