نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

• حبیب الله عباسی ¹
• شیرین روشنی ²

¹ استاد دانشگاه خوارزمی

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

تاریخ نویسی عهد مغول اگرچه تا حدودی ادامه سنت تاریخ‌نگاری پیش از خود است؛ ولی این شاخه پرثمر تاریخ ایران از لحاظ روش و بینش با سنت تاریخ نویسی پیش از خود متفاوت بود؛ زیرا مورخان تنها به ثبت وقایع و رویدادها بسنده نمی‌کردند بلکه عمدتاً به تحلیل حوادث نیز می پرداختند و از رخدادی که یک بار اتفاق افتاده، آن هم در زمان و مکان معین؛ روایت‌های تاریخی متفاوتی که به نوعی توصیف گذشته از دیدگاه دل‌مشغولی‌های حسابگرانۀ‌شان بوده، ارائه می-کردند. در این جستار با روش تحلیلی توصیفی و با تکیه بر سه عنصر روایت، زبان و عاطفه روایت‌های تاریخی مختلف رخداد «استخلاص بخارا» را در پنج متن تاریخی عهد مغول : تاریخ جهانگشای جوینی؛ طبقات ناصری منهاج سراج؛ جامع التواریخ رشیدالدین فضل الله؛ تاریخ وصاف و تاریخ بناکتی واکاویدیم و ارزش تاریخی و روایی و ادبی هر یک از این روایت‌ها را تبیین کردیم و نشان دادیم هریک از این پنج مورخ اسلوبی خاص برای روایت این رخداد تاریخی برمی‌گزیند. روایت جوزجانی و بناکتی بسیار کوتاه و فشرده و روایت‌های شیرازی و همدانی که متأثر از روایت جوینی‌است روایتی متوسط‌؛ اما روایت جوینی روایتی نسبتا با طول و عرض. روایت‌های کوتاه تاحدودی به آن رخداد تاریخی نزدیکتر است؛ زیرا مورخ از شگردهای بیانی و روایی و عنصر عاطفه کمتر در روایت خویش که آن را از گزارش رخداد دور می‌سازد بهره جسته است.

.

کلیدواژه‌ها: رخداد تاریخی؛ روایت تاریخی؛ خوانش فلسفی؛ تاریخ‌ مغول؛ استخلاص بخارا.

کلیدواژه‌ها

• کلیدواژه‌ها: رخداد تاریخی
• روایت تاریخی
• خوانش فلسفی
• تاریخ‌ مغول
• استخلاص بخارا

عنوان مقاله [English]

Literary Philosophical Reading of "The Seizure of Bukhara" Historical Event and Explaining the Factors in Shaping its Different Historical Narratives

نویسنده [English]

• shirin roushani ²

¹

² Ph.D. student of Persian language and literature of Kharazmi University

چکیده [English]

Although the historiography of the Mongol era is to some extent a continuation of the historiography tradition before it, this fruitful branch of Iranian history was different from the historiography tradition before it in terms of method and vision; because not only did the historians keep a recording of the events, but also mainly analyzed the events and presented different historical narratives of them once happened in a certain time and place, which is a kind of description of the past from the point of view of their calculative preoccupations. This study, with a descriptive-analytical method and relying on three narrative elements of narration, language, and emotion, examines different historical narratives of the event of "The Seizure of Bukhara" in five historical texts of the Mongol era, namely “Juvayni's History of The World Conqueror” (Tarikh Jahangashai Juvayni), " Minhaj-i-Siraj’s Tabaqat-i Nasiri", " Rashid al-Din Fazlullah's Compendium of Chronicles", "Tarikh Wassaf", and "Tarikh Banakati", and explains the historical, narratives, and literary value of each of these narratives. The findings of this research show that each of these five historians had a special style for narrating the event of "The Seizure of Bukhara". Jozjani's and Banakati’s narratives are very short and compact. Shirazi's and Hamedani's narrations, which are influenced by Juvayni's, are considered average, but Jovini's narration is relatively long. Short narratives are somewhat closer to the aforementioned historical event; because the historian has made less use of expressive and narrative techniques and emotional elements in his narration and has made the narration far from the mere report of the event.

کلیدواژه‌ها [English]

• Historical Event
• Historical Narrative
• Philosophical Reading
• Mongol History
• Bukhara Seizure